De geesten van Bangkok

De ochtendzon drukt nog even op de snooze-knop als ik een blauw krukje uitkies op de stoep naast een eetkraam in Thon Buri. Deze rustige wijk is van het drukke Bangkok afgesneden door de vijfhonderd meter brede Chao Praya-rivier en heeft daardoor haar eeuwenoude, volkse charme weten te behouden. Hier vind je amper hoogbouw, wel traditionele houten en bakstenen huizen langs khlongs, smalle kanalen waar hibiscusstruiken over het modderige water hangen en enorme watervaranen liggen te zonnen. Ongevraagd maar met een brede glimlach schotelt de uitbaatster me het enige gerecht uit haar kraam voor: schroeiend hete jok moo, het traditionele Thaise ontbijt bestaande uit rijstsoep, varkensgehakt, knapperige noedels en een zachtgekookt ei, bestrooid met chilivlokken en koriander. Blazend over mijn kom zie ik een vrouw gestoomde rijst naar het houten geestenhuisje aan de overkant brengen. Ik ben duidelijk niet de enige die deze ochtend met een knorrende maag is wakker geworden. Ook de geesten hebben honger.

Bloedrode Fanta

Geestenhuizen zijn net miniatuurtempels op een paal. Je treft ze overal in Bangkok aan: achterin steegjes, aan de ingang van hotels, restaurants en appartementsblokken, op markten, in parken en zelfs middenin de kanalen. Een boeddhistische monnik bepaalt nauwgezet hun exacte locatie. Het huisje moet bijvoorbeeld naar het oosten of het zuiden gericht zijn, zodat het niet in de schaduw kan staan van het gebouw dat het moet beschermen. Het mag niet links van een deur staan en niet naar een straat of toilet gericht zijn. De huisjes moeten boven een twee meter diepe put gebouwd worden, gevuld met geld en heilige voorwerpen. Omdat ze zo op tempels lijken, verwarren veel toeristen ze met een boeddhistisch gebruik. Ze zijn echter het meest zichtbare bewijs van het in Thailand populaire animisme, een oeroude natuurreligie waarin geesten een centrale rol spelen. Hoewel 95% van de Thai zich boeddhist noemt, geloven de meeste toch dat wanneer iemand sterft, zijn geest blijft rondwaren op de plek van het overlijden. Omdat deze geesten niet altijd het beste met je voor hebben, kan je ze maar beter gunstig stemmen. En omdat je volgens de Thai nergens beter geluimd van wordt dan van een volle maag, krijgen de geesten elke ochtend een royaal ontbijt van rijstgerechten, kokosdesserten, fruit en … rode Fanta. De meeste geestenhuisjes staan vol met opengedraaide flesjes van dit mierzoete drankje, het rietje naar de hemel gericht. “Geesten zijn dol op zoet”, giechelt de vrouw nadat ze de rijst op het plankje voor het geestenhuis heeft geplaatst. Wil ze me de meer lugubere verklaring besparen, of kent ze die zelf niet?  Daags voordien ontdekte ik in het nieuwe cultuurhistorische museum immers dat geesten eerder tuk zijn op vers bloed. Maar toen de Thaise koning Rama I aan het einde van de 19^de eeuw zijn onderdanen verbood om nog langer dieren te offeren, begonnen die ter vervanging bloedrode drankjes samen te stellen. Tot ze het gemak van rode Fanta ontdekten. Tegenwoordig is rode Fanta zo populair als offerdrank, dat Thailand tot de grootste afzetmarkten ter wereld behoort, groter zelfs dan de VS en China.

Monnikenspuug

Fanta is niet de enige die een aardige duit verdient aan de geesten van Thailand. Aan de overkant van de Chao Praya, verscholen achter de Silpakorn universiteit voor archeologie, stap ik later die ochtend de grootste amulettenmarkt van heel Azië binnen. Het is een waar doolhof van winkeltjes boordevol amuletten met uiteenlopende afbeeldingen, gaande van heilige monniken tot demonen met rode kraalogen. De meeste zijn in metaal, maar ik zie ook plastic, gebakken klei, goud en jade. Zeven op de tien Thai zouden amuletten dragen ter bescherming tegen kwade geesten. Jaarlijks gaan hier voor meer dan 1 miljard euro aan amuletten over de toonbank. Afhankelijk van waaruit de amulet gemaakt is en welke monnik ze heeft gezegend, kan de waarde snel oplopen. De duurdere bevatten het speeksel, het haar of de as van een beroemde monnik. De intussen overleden Thais-Chinese miljardair Vichai Srivaddhanaprabha, voormalig eigenaar van de Engelse Premier League voetbalclub Leicester City, telde meer dan 2,7 miljoen euro neer voor één amulet. Klanten bestuderen de duimgrote amuletten hier dan ook minutenlang onder vergrootglazen, op zoek naar details die de waarde zouden kunnen vergroten. 

Achterin de markt tref ik enkele waarzeggers. Ze lezen handpalmen en tarotkaarten of analyseren de stand van de sterren. Veel klanten lijken ze evenwel niet te hebben. Tot ik merk dat er een smartphone op een staander op hun tafel staat. Daarmee voorspellen ze tegenwoordig online de toekomst, legt Picha Kulvaraekdumrong me later die dag uit in een knus kantoor in een buitenwijk van Bangkok. Picha streamt al tien jaar toekomstvoorspellingen, maar toen de vraag tijdens de pandemie plots ontplofte, besloot ze samen met enkele vriendinnen de start-up Mootae World op te richten.  “Klanten kunnen ons online vragen stellen over hun toekomst. Die leggen wij dan in hun plaats voor aan waarzeggers in de tempel, of een van ons leest zelf tarotkaarten. Die tarotkaarten bieden we trouwens ook aan als gepersonaliseerde NFT’s (non-fungible tokens, een uniek digitaal bestand op een blockchain, nvdr.). We hadden nooit verwacht dat dit zo’n succes ging worden, maar vandaag zitten we al aan zo’n 80.000 vaste klanten.”

Het lottospook

Justin Dunne, een rijzige Californiër die al tien jaar unieke ghost tours aanbiedt in Bangkok, is niet verbaasd als ik hem de volgende ochtend vertel over het succes van Mootae World. “Waarzeggers, geesten en bijgeloof maken hier gewoon deel uit van de maatschappij, tot in de hoogste rangen toe. De vorige minister van Defensie klopte zichzelf bijvoorbeeld graag op de borst dat hij geen beslissingen nam zonder zijn astroloog te consulteren. En toen enkele jaren geleden een vliegtuig van de startbaan viel in de grootste luchthaven van Bangkok, schreef de overheid het ongeluk officieel toe aan sabotage door kwade geesten.” 

Justin leidt me naar een boeddhistische tempel aan de andere kant van de stad, waar de bekendste geest van Bangkok een eigen altaar heeft. “Mae Nak zou in de achttiende eeuw overleden zijn tijdens haar bevalling, terwijl haar man aan het front zat”, doceert Justin. “Toen haar echtgenoot terugkeerde, had hij niet door dat zijn vrouw een spook was. Telkens buren hem probeerden te waarschuwen, overkwam hen allerlei onheil. Toen de echtgenoot haar ware aard uiteindelijk ontdekte, vluchtte hij naar deze tempel, waarna Mae Nak haar toorn op het dorp losliet. Haar geest zou hier vandaag nog altijd rondwaren.” 

Aan Mae Naks schrijn is het dan ook aanschuiven. Mannen, vrouwen en kinderen knielen voor haar beeltenis, kleven er bladgoud op of laten een offer achter. Boven een winkeltje naast het schrijn hangt een groot bord met tientallen offers die je kan kopen voor Mae Nak: bloemstukken, wierook, maar ook jurken en babywiegjes, allemaal voor 100 baht of 2,5 euro. De zaken draaien er goed. “Mae Nak is razend populair in Thailand”, bevestigt Justin. “Vermoedelijk omdat het eigenlijk een liefdesverhaal is. Vrouwen offeren meestal aan Mae Nak omdat ze zwanger willen worden of een voorspoedige zwangerschap wensen. Mannen komen hier eerder om een lief te vragen of om dienstplicht bij het leger te vermijden. Of gewoon om rijk te worden.” 

Ook De Thaise Mint bezoekt Mae Nak tweemaal per jaar met haar twee kinderen. Ze heeft bladgoud en een bloemenkrans geofferd. In ruil mag haar zoontje een ei met een nummer uit een vaas opduiken. “Dat wordt mijn geluksnummer”, lacht ze. “Mae Nak gaat me rijk maken.” Ze voegt de daad meteen bij het woord en koopt een lotje bij de loterijverkopers die even verderop zitten te wachten. Je kan er verder ook schildpadden, kikkers of vogels kopen om vrij te laten in de khlong achter het schrijn, allerlei vlees op een stokje bestellen en zelfs op de foto met de Hulk. Het voelt eerder aan als een dorpsfeest dan een religieus gebeuren. Dat vindt Justin ook: “In Thailand speelt plezier altijd een grote rol, zelfs bij de meest ernstige zaken.”

49 verdiepingen met geesten

Al snel neemt de rondleiding echter een donkere wending als we halthouden aan de Sathorn Unique Tower, die onder de bevolking beter bekend staat als de Ghost Tower. Met zijn 49 verdiepingen en 659 luxeappartementen met uitzicht over de Chao Praya, moest deze wolkenkrabber in de jaren negentig een prestigeproject worden. Tot in 1997 de Tom Yum Kung crisis toesloeg. Enkel in Thailand vernoemt men een van de grootste vastgoedcrisissen ooit naar een pikante garnalensoep. Meer dan vijfhonderd grootschalige bouwprojecten in Bangkok vielen van de ene op de andere dag stil. Uiteindelijk kon het land weer uit het dal klimmen. Alleen de Sathorn Unique Tower, nochtans voor meer dan 95% afgewerkt, staat een kwarteeuw later nog altijd leeg. 

“Al snel gonsde het in de stad van de geruchten dat de toren het noodlot over zich heen had getrokken omdat hij een schaduw wierp over een naburige tempel”, vertelt Justin. “Dat zou allerlei kwade geesten aantrekken. Tegelijk konden urban explorers en andere Instagrammers niet weerstaan aan deze lugubere verdiepingen met unieke uitzichten over de stad. De toren was afgesloten, maar je kon altijd wel een bewaker omkopen om toegang te krijgen. Tot een van die Instagrammers enkele jaren geleden op een nacht een Zweedse toerist aantrof die zich had opgehangen in een van de appartementen. Sindsdien is de toren volledig hermetisch afgesloten. Maar hij blijft er staan. Dat is uitzonderlijk in Thailand. In tegenstelling tot het Westen houden de Thai namelijk helemaal niet van oude gebouwen. Ze zijn bang dat de vorige eigenaars er nog rondspoken. Zij gooien alles liever plat voor nieuwbouw. Daarom ook is Bangkok een eeuwig bouwwerf. Dat geldt trouwens evengoed voor oude meubels. Ikea doet hier gouden zaken”, grinnikt hij.

Bangkok’s versie van The Shining

Justin leidt me verder de stad rond. Vanuit de skytrain, de bovengrondse metrolijn die hoog boven het stilstaande en woest toeterende verkeer zoeft, wijst hij me op een kleine begraafplaats, een zeldzaam plekje groen tussen de wolkenkrabbers. “Toen de skytrain hier vlakbij de nieuwe halte Chong Nonsi opende, weigerden de bestuurders er ’s avonds te stoppen, uit angst dat geesten zouden opstappen. Pas toen de overheid een ritueel liet uitvoeren, bleef het station ook na zonsondergang open.” 

We stoppen in het centrum van de stad voor een lunch van tom saab tien gai, een pikante noedelsoep met onaantrekkelijk uitziende maar verrassend lekkere kippentenen. Iets verderop bakt de wereldberoemde Jai Fay haar met een Michelin-ster bekroonde krabomelet. Het ziet er heerlijk uit, maar het is gemiddeld vijf uur aanschuiven om een tafeltje te bemachtigen. Die tijd hebben we vandaag niet. Aan hoog tempo loodst Justin me langs tal van akelige locaties. We stappen onder meer een groezelig love hotel binnen waar pii krasue, een altijd hongerige geest met enkel een hoofd en ingewanden, de klanten van straatprostituees de daver op het lijf jaagt. Die straatprostituees worden door de lokale bevolking trouwens tamarind ghosts genoemd, omdat ze vroeger vaak onder tamarindebomen op klandizie stonden te wachten. In een voormalige theaterzaal die nu dienstdoet als duistere parkeergarage, vertelt de parkeerwachter ons hoe hij ’s nachts geesten tussen de auto’s ziet waren. En in het Royal Hotel, waar tijdens een opstand in 1992 de lijken in de vergaderzalen werden opgestapeld, wordt de gasten vandaag nog altijd gevraagd om koffers niet open te laten liggen, omdat dit de geesten van de neergeschoten protestanten zou aantrekken. Het hotel lijkt niet meer gerenoveerd te zijn sinds de jaren zeventig. Een recensie op Tripadvisor omschrijft de sfeer er zeer treffend als “Bangkok’s versie van The Shining”. 

Het is al laat op de avond als we in het onverlichte kerkhof van Teochew aankomen. Mijn benen voelen zwaar aan. Mijn gemoed evenzeer. 32.000 stappen telt mijn smartphone intussen al. Justin wil me deze laatste plek echter nog laten zien. Met Chinese tekens beschilderde graven staan er rij na rij in het donker, sommige onderuitgezakt, andere opengebroken. Tussen de zerken zie ik een slang wegglippen. Maar als we het midden van het kerkhof naderen, maken de zerken plots plaats voor een ruim park vol kleurige lampions. Locals joggen er langs de grafzerken. De geur van gelakt varkensvlees hangt in de lucht. Een groepje jongens speelt sepak takraw, een aartsmoeilijke variant op volleybal waarbij je de bal enkel met je hoofd, schouder, knie of voet mag raken. We ontdekken er zelfs een fitnesszaal in openlucht en een karaoke-installatie. Op luttele meters van de grafzerken zingt een ouder koppel ijverig en in kanon een Thaise smartlap vol pijnlijk hoge noten. Ik snap waarom Justin hier per se wou eindigen. Het is het gezelligste kerkhof dat ik ooit heb bezocht.

‍

Praktisch 

Er vliegen geen rechtstreekse vluchten meer naar Bangkok vanuit Zaventem. Met Finnair kan je Bangkok in 15u30 bereiken en bij het boeken van je ticket je CO₂-uitstoot compenseren. 
Finnair.com

Blijf je minder dan 30 dagen in Thailand, dan heb je geen visum nodig. Ook reisvaccins of vaccinatie tegen COVID-19 zijn momenteel niet verplicht, maar worden wel aangeraden.

Wie ook kennis wil maken met de geesten van Bangkok, kan Justin Dunne contacteren via bangkokhaunt@gmail.com

‍

Nog meer leuke must do's in Bangkok? Lees deze tips!